“GOAT” ή “SOB”: Το Άλλο Πρόσωπο του Michael Jordan (Μέρος Ι)

Posted on Feb 20 2017 - 7:47pm by Aris Tolios

Με αφορμή τα προ ημερών γενέθλια του Michael Jordan, στις 17 Φεβρουαρίου, δεν μπορούμε παρά να τιμήσουμε τον MJ για τα αγωνιστικά του επιτεύγματα, για το ανυπέρβλητο θέαμα, για τις συγκινήσεις και για το μεγαλείο που ξεδίπλωσε πάνω στο παρκέ. Υπήρξε αντικείμενο λατρείας, αλλά και ανεπανάληπτης, σχεδόν απάνθρωπης, έκθεσης.

Πολλοί τον αναφέρουν ως G.O.A.T. (“Greatest Of All Time”). Δεν έχουμε λόγο να διαφωνήσουμε.

Όμως, καμιά φορά πρέπει να αναρωτιόμαστε: τι σημαίνει GOAT; Τι φορτίο φέρει;

Και το κυριότερο: πόση σημασία έχει αν είσαι ο ένας και μοναδικός GOAT και ταυτόχρονα ένας από τους πάρα πολλούς S.O.B. (“Son Of a Bitch”) αυτού του κόσμου.

Αποφασίσαμε, λοιπόν, να αναδημοσιεύσουμε αυτό το κείμενο, το οποίο είδε πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας μέσα από τις ζεστές και φιλόξενες σελίδες του τεύχους #24 του HUMBA το φθινόπωρο του 2016. Εκεί δημοσιεύτηκε σε πιο συμπυκνωμένη μορφή, εδώ απλώς ελπίζουμε πως δεν θα βαρεθείτε να το διαβάσετε. 

Ξεκινάμε σήμερα με το πρώτο μέρος.

Α, ναι, “Χρόνια Πολλά MJ”! Στο αφιερώνουμε ολόψυχα!

“Ο βασιλιάς είναι δίκαιος”. “Ο βασιλιάς είναι συμπονετικός”. “Ο βασιλιάς είναι επιεικής”. “Ο βασιλιάς είναι ηθικός”. “Ο βασιλιάς είναι μεγαλοπρεπής”. “Ο βασιλιάς είναι σοφός”.

Όλα αυτά τα μαθαίνουμε σε παραμύθια από μικροί (όπου συμπτωματικά οι βασιλιάδες είναι κακοί μόνο όταν αντιπαλεύουν τον ήρωα). Η ιστορία του Michael Jordan, αφηγηματικά και ως πλήρες σχήμα, συνιστά ένα καταπληκτικό παραμύθι, το οποίο θα μπορούσε να συμπυκνωθεί ως εξής:

Ο ήρωας μας ξεκινάει μικρός και ταλαντούχος, δείχνει από νωρίς την κλίση του στα μεγάλα σουτ (τελικός NCAA ‘ 82), όμως περιορίζεται μονίμως μέχρι να ωριμάσει1)Στις τρεις σεζόν του στο North Carolina, ο Jordan είχε μόλις 17,7 ppg εξαιτίας των παραδοσιακά δομημένων συστημάτων του κολεγιακού μπάσκετ. Μάλλον, δικαίως ο προπονητής του Dean Smith είχε θεωρηθεί «ο μόνος που μπορεί να κρατήσει τον Michael Jordan κάτω από 20 πόντους».. Όταν φτάνει η ώρα του, απελευθερώνεται και σκοτώνει όποιον βρει στο διάβα του, αποδεικνύοντας πως είναι ο δυνατότερος πολεμιστής (1984-1988). Βασιλιάς όμως δεν είναι.

Έτσι, ενώ θέλει να αμφισβητήσει τους μέχρι τότε ηγεμόνες, Lakers και Celtics, χτυπάει επανειλημμένα πάνω σε ένα αμετακίνητο ανθρώπινο τείχος υποδεέστερων του μονάδων, όπως οι Detroit Pistons από το 1988 μέχρι το 1990, μέχρι να μάθει την αξία της ομάδας – την αξία του να μοιράζεσαι την νίκη και με άλλους (Scottie Pippen, Horace Grant). Από εκεί και πέρα, μοιάζει ασταμάτητος: συντρίβει κατά σειρά τον εναπομείναντα ηγεμόνα (Magic Johnson το 1991), τον φερόμενο ως «σωσία» του (Drexler το 1992), ακόμα και τον ίδιο του τον «κολλητό» (Charles Barkley το 1993).

Ξαφνικά, στο απόγειο της δόξας του, ο νέος βασιλιάς φεύγει (1993). Το κενό σπεύδουν να καλύψουν διάφοροι «μνηστήρες» (Suns, Rockets, Magic, Spurs, Pacers, Knicks, SuperSonics), μέχρι που ο βασιλιάς επιστρέφει. Όμως, δεν θα ήταν δυνατόν να είναι ίδιος – τα χρόνια έχουν περάσει και ο ίδιος είναι θνητός – και αποκλείεται από τους πιο επίδοξους από όλους τους «μνηστήρες» (Orlando Magic το 1995).

Έτσι, αποφασίζει να τους ξανακερδίσει με τον ίδιο τρόπο, αλλά αλλιώς: αποφασίζει να αγωνιστεί με τη σοφία παρά με τη δύναμη, ενώ βρίσκει και ένα πολύ απρόβλεπτο όπλο (Dennis Rodman). Αποτέλεσμα; Άλλη μια τριετία που σαρώνει τα πάντα, όπου, όχι μόνο επιστρέφει στον θρόνο του, αλλά κάνει το βασίλειο του μεγαλύτερο από ποτέ (72-10 το 1996), υπερασπίζεται ασθενής τον Τίτλο του αμέσως μετά (“The flu game” το 1997) και αποτελειώνει το θηρίο που επέστρεψε (Utah Jazz), ακόμα πιο διψασμένο από την προηγούμενη χρονιά με τον πιο εμφατικό τρόπο (“The Shot #2”) και μέσα σε υπερένταση (41,5 mpg και 36,6% usage σε 21 παιχνίδια playoff το 1998).

Σε αυτό το σημείο ο βασιλιάς αποφασίζει να αποτραβηχτεί οριστικά, έχοντας ήδη αγγίξει την τελειότητα και έχοντας υποδείξει τους διαδόχους του (Kobe Bryant, Allen Iverson), μόνο και μόνο για να κάνει περιορισμένες εμφανίσεις (Wizards 2001-03) στους υπηκόους του που ψάχνουν ευκαιρία να τον αποθεώσουν.

Παραμύθι βγαλμένο από τα καλύτερα μπασκετικά όνειρα.

Όλα αυτά, όμως, περιγράφουν το τι είναι βασιλιάς με έναν κάπως ρομαντικό τρόπο – σαν οι αρετές μπροστά στο πεδίο της μάχης να συνεπάγονται και αρετές απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Φυσικά όλοι γνωρίζουμε πως στις νεωτερικές κοινωνίες, η πολιτική φιλοσοφία – αρχής γενομένης από τον Μακιαβέλι – έχει διαχωρίσει την ηγεμονία από τις πολεμικές ή τις ηθικές αρετές. Όμως, μια τέτοια άρνηση του παραμυθιού θα ήταν πολύ εύκολη.

Για να μην χαλάσουμε την διασκέδαση, λοιπόν, θα εξετάσουμε αν ο συγκεκριμένος βασιλιάς ήταν όντως τέτοιος, με παραδοσιακά εργαλεία.

Ήταν λοιπόν ο Jordan ηγέτης; Ήταν βασιλιάς;

Chapter 1: Michael Jordan the Unconcerned

Εάν μη οι βασιλείς φιλοσοφήσουν, ουκ έστιν των δεινών παύλα.

Πλάτων, φιλόσοφος

Ας ξεκινήσουμε από τα σημαντικά. Αν παίζαμε “Family Feud” (το τηλεπαιχνίδι, του οποίου η ελληνική έκδοση ήταν περίπου το «Κόντρα Πλακέ») και είχε τεθεί το ερώτημα «Πείτε μια λέξη που περιγράφει τον Michael Jordan», ας πούμε ότι η λέξη «μαύρος», όχι μόνο δεν θα ήταν στις δημοφιλέστερες απαντήσεις, αλλά ίσως ούτε στις πρώτες πενήντα.

Προσοχή: δεν ισχυριζόμαστε πως το «μαύρος» είναι ταυτότητα! Κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως υιοθετούμε επί της αρχής την φυλετική κουλτούρα και υποκουλτούρες και άρα, τον ίδιο τον ρατσισμό. Όμως, εδώ πρέπει να επισημάνουμε δύο πράγματα, τα οποία είναι εξίσου βάσιμα.

Πρώτον, η ίδια η οργανωμένη μαύρη κοινότητα – που καλώς ή κακώς είναι συγκροτημένη ως τέτοια εδώ και δεκαετίες – έχει εισάγει και διατηρήσει συγκεκριμένα στοιχεία στον σύγχρονο αμερικάνικο πολιτισμό: από τη μουσική (jazz, hip-hop, soul, funk, r’n’b) μέχρι το ντύσιμο (φαρδιά παντελόνια, αλυσίδες) και από την συμπεριφορά (swag, thug life, original gangsta, trash-talk, diss) μέχρι την θρησκευτική έκφραση (προσηλυτισμός στο Ισλάμ). Παρότι κάποια από αυτά τα στοιχεία εύλογα εντοπίζονταν και στον Jordan, η ίδια η μαύρη κοινότητα ποτέ δεν τον αποδέχθηκε ή δεν τον αναγνώρισε ως οργανικό της μέλος.

Δεύτερον, δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως όλοι οι μεγάλοι μαύροι αθλητές, όλοι εκ των οποίων θεωρούνταν «τιτάνες» αγωνιστικά, είτε πρόθυμα, είτε ακούσια ανέλαβαν τον ρόλο του συμβόλου ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις: Muhammad Ali, John Carlos, Tommie Smith, Willie Mays, Jackie Robinson, Jesse Owens, μεταξύ άλλων. Όλοι τους χαρακτηρίζονταν ή αυτοχαρακτηρίζονταν «μαύροι» και απαιτούσαν περήφανα να γίνουν αποδεκτοί ως τέτοιοι.

Όχι, όμως, ο Michael Jordan. Και όχι επειδή δεν του δόθηκε ποτέ δημόσιο βήμα.

Η πιο γνωστή ατάκα του Jordan για οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί κοινωνικό ζήτημα, ευρύτερο από τον εαυτό του, ήρθε το 1990. Στην Βόρεια Καρολίνα, στην Πολιτεία που μεγάλωσε, πήγε σχολείο και κολέγιο, κατέβαιναν δύο υποψήφιοι για την θέση του γερουσιαστή. Ο ένας ήταν ο πρώην δήμαρχος της Charlotte, Harvey Gantt, μαύρος και Δημοκρατικός. Ο άλλος ήταν ο Ρεπουμπλικάνος Jesse Helms: ένας διαβόητος ρατσιστής, ο οποίος είχε αντιτεθεί στην καθιέρωση της “Martin Luther King Day”, έτρεξε μια ακραία επιθετική καμπάνια με τίτλο “White Hands”2)Η θεματική της είναι ένας λευκός εργάτης που απολύεται για να προσληφθεί ένας άλλος από κάποια μειονότητα. Μπορείτε να αηδιάσετε ελεύθερα εδώ: https://thinkprogress.org/rnc-adviser-alex-castellanos-admits-that-his-infamous-jesse-helms-ad-hurt-race-relations-cefca0bce7cb#.f57puk2sj και σφύριζε μπροστά σε μαύρους συναδέλφους του το τραγούδι “Dixie”, που αναπολούσε τις μέρες της δουλείας.

Ο Jordan προσεγγίστηκε από τους ανθρώπους του Gantt, που του εξήγησαν πόσο σημαντικό ήταν για μια συντηρητική Πολιτεία όπως η Βόρεια Καρολίνα να εκλεγεί ο Δημοκρατικός υποψήφιος. Παρά τις σχετικές παροτρύνσεις του θρυλικού τενίστα και ακτιβιστή των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων Arthur Ashe, ο “Air” αρνήθηκε με το κυνικό “Republicans buy sneakers, too”. Σε μια κοινωνία που ένας στους έξι μαύρους είχε εμπειρία από αμερικανική φυλακή, ο Jordan είχε την ευκαιρία να κάνει μια καθαρή, ασφαλή δήλωση ενάντια σε έναν δηλωμένο ρατσιστή, χωρίς κόστος. Είχε την ευκαιρία να επανοηματοδοτήσει το “Be Like Mike”. Δεν το έκανε. Και ο Helms νίκησε τον Gantt τόσο το 1990, όσο και το 1996.

Ατυχώς για τον MJ, δεν ανασκεύασε ποτέ την δήλωση του, την στιγμή που λίγες λέξεις του θα μπορούσαν να αλλάξουν την έκβαση των πραγμάτων και ο Helms ήταν όντως τόσο κακή επιλογή, που δεν άφηνε περιθώρια για αδιαφορία. Εν τέλει, όμως, το ζήτημα δεν ήταν αν ο Jordan θα έπρεπε να πάρει την «σωστή» θέση ή να στηρίξει με το ζόρι τον μαύρο υποψήφιο, παρότι ήταν πράγματι ζήτημα αξιοπρέπειας να αντιληφθεί φωναχτά ότι ο ρατσισμός, η μη ανοχή σε άλλη ανθρώπινη ύπαρξη, δεν είναι απλή πολιτική διαφωνία. Το ζήτημα ήταν να πάρει θέση – και απέναντι σε ένα πολιτικό ζήτημα, ο Jordan απάντησε ως επιχειρηματίας.

Έκτοτε η δήλωση του Jordan έχει καυτηριαστεί περίπου από όλες τις επιφανείς προσωπικότητες για τα κοινωνικά δικαιώματα στις ΗΠΑ και πολλούς νεότερους αθλητές, όπως οι Stephon Marbury και Ron Artest. Πιο γνωστή ίσως είναι η συνέντευξη του Kareem Abdul – Jabbar το 20153)Όλη η συνέντευξη εδώ: http://www.npr.org/2015/11/01/453739566/kareem-abdul-jabbar-if-its-time-to-speak-up-you-have-to-speak-up, όπου δήλωσε: «Δεν μπορείς να φοβάσαι να χάσεις πωλήσεις παπουτσιών αν ενδιαφέρεσαι για τα δικαιώματα σου ως πολίτης και ως άνθρωπος. Διάλεξε το εμπόριο πάνω από την συνείδηση. Ατυχές για αυτόν, αλλά θα πρέπει να ζήσει με αυτό». Παράλληλα, ο παλαίμαχος σταρ του NFL Jim Brown είχε πει πως «ο Jordan ενδιαφέρεται πρωτίστως για τις απαιτήσεις των μεγαλοεπιχειρηματιών και δεν ήταν καλό πρότυπο για τους μαύρους».

Από την άλλη, ο ιδιοκτήτης των Bulls, Jerry Reinsdorf, είχε κάνει σχετικά το εξής σχόλιο: «Είναι ο Michael Jordan μαύρος;;; Ο Michael δεν έχει χρώμα». Και αυτό ήταν μια πραγματικότητα. Όπως είχε επισημάνει ο Gordie Nye, πρώην αντιπρόεδρος της Reebok, «είναι πολύ δύσκολο να βρεις κάποιον που δεν απωθεί κομμάτια της αγοράς σου. To θέμα με τον Jordan ήταν πως δεν απωθούσε κανέναν».

Εδώ βρίσκεται και η ουσία. Όπως πολύ εύστοχα έγραφε σε ένα άρθρο της η Joan Ryan, o Jordan είναι «ό,τι θέλουμε εμείς να είναι, σύμφωνα με τις αξίες, τα όνειρα και τις προκαταλήψεις μας. Είναι η ζωντανή υλοποίηση της αξιοπρέπειας, της σκληρής δουλειάς, της χάρης, της άμιλλας, του ηρωισμού. Του προσδώσαμε όλες αυτές τις ποιότητες, παρότι – ή μάλλον επειδή – ξέρουμε τόσα λίγα για αυτόν. Παρά την παγκόσμια φήμη του, δεν μας έχει δώσει το παραμικρό στοιχείο για τα ζητήματα για τα οποία ενδιαφέρεται, αν υπάρχουν ή αυτά που τον θυμώνουν. Έχει προσφέρει πολύ λίγα σε πολιτικό ή κοινωνικό επίπεδο, πέρα από τα τουρνουά γκολφ και τις δεξιώσεις».

Δεν γνωρίζουμε αν ο Jordan είναι «φύσει απολίτικος», όπως έλεγε με θαυμασμό και ικανοποίηση ο ατζέντης του David Falk, ή αν ο ίδιος προτίμησε να μην τοποθετείται για να μην χαλάσει το market value του. Αυτό είναι το πρόβλημα: δεν γνωρίζουμε, γιατί δεν έχει μιλήσει ποτέ για τίποτα. Κάθε αναφορά στην σκέψη ή στην διάνοια του Jordan είναι απλά μια δική μας προβολή, αρνητική ή θετική, που κάνουμε, ανάλογα με την στάση μας απέναντι του.

Επί της ουσίας, ο Jordan αποτελεί ένα τυπικό προϊόν της νεοφιλελεύθερης εποχής Reagan. Η επίδραση του ως αθλητή ποσοτικοποιείται πρωτίστως με βάση την αξία του στην αγορά, δευτερευόντως με βάση τις αγωνιστικές του επιδόσεις, και σίγουρα όχι με βάση την ανθρώπινη αλληλεπίδραση του με οργανωμένες δομές, κοινότητες ή στρώματα της κοινωνίας. Σκεφτείτε το αλλιώς: γιατί θεωρείται ο Jordan ο σπουδαιότερος στην Ιστορία; Αγωνιστικά ήταν σπουδαίος, ουσιαστικά ανίκητος στην εποχή του, αλλά γιατί με τέτοια ευκολία τον χαρακτηρίζουμε τον καλύτερο όλων των εποχών; Στο κάτω – κάτω, κι άλλοι ήταν ασυναγώνιστοι στην εποχή τους. Μήπως επειδή είχε τέτοιο κοινωνικό αντίκτυπο, όπως ο Muhammad Ali ή ο Jesse Owens – αθλητές που για πολλούς είναι οι «καλύτεροι όλων των εποχών», χωρίς όμως να τεκμηριώνεται αγωνιστικά επαρκώς; Ούτε κατά διάνοια. Εκεί που ο Jordan «ζυγίζει» περισσότερο, είναι ότι ο ίδιος αποτέλεσε την μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία σε οποιοδήποτε άθλημα στην Ιστορία. Η παγκοσμιοποίηση του αθλήματος, η σύγχρονη δημοφιλία του, τα τηλεοπτικά συμβόλαια, η παγκόσμια fanbase, τα max contracts – όλα οφείλονται πρωτίστως σε αυτόν.

Παράλληλα, η ικανότητα του να παραμένει σιωπηλός και ουδέτερος, παρά την εμβέλεια που είχε λόγω της αγωνιστικής του ικανότητας και προσωπικότητας – καθότι τα σπορ έχουν τέτοια κοινωνική δυναμική που μπορούν να την μεταδώσουν σε οποιονδήποτε ασχολείται ή ακόμα περισσότερο, ηγεμονεύει σε αυτά – που μπορούσε να στρέψει την κοινή γνώμη προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, είναι αυτή που τον καθιστά τόσο «Αμερικάνο», την ενσάρκωση των αμερικανικών αξιών.  Εύλογα, λοιπόν, η τοποθέτηση του Jordan είναι τόσο αδιάφορη, όσο ενός οποιουδήποτε εμπορικού προϊόντος. Και παρότι το χρώμα του συμπίπτει με αυτό των δεκάδων χιλιάδων νέων που και σήμερα παραμένουν θύματα ρατσισμού, δεν σχετίζεται με αυτούς με άλλους όρους πέραν των εμπορικών – όπως ακριβώς ένα προϊόν.

Ο Jordan είχε βέβαια και εκλάμψεις – λίγες και πάντα εκ του ασφαλούς.

Όταν η γενική κατακραυγή έπεσε πάνω στον πρώην ιδιοκτήτη των Clippers Donald Sterling για τις ρατσιστικές δηλώσεις του, λίγο πριν την αποπομπή του από το ΝΒΑ, ο Jordan δήλωσε «δεν υπάρχει χώρος στο ΝΒΑ – ή οπουδήποτε αλλού – για αυτού του είδους τον ρατσισμό και μίσος, τα οποία λέγεται ότι εξέφρασε ο κ. Sterling. Βρίσκω απωθητικό ότι τέτοιου είδους άγνοια υπάρχει ακόμα στη χώρα μας και στα ανώτερα επίπεδα του αθλητισμού μας»4)Όλη η δήλωση εδώ: http://www.nba.com/hornets/news/bobcats-chairman-michael-jordans-statement-donald-sterling.

Πρόσφατα, το NBA έθεσε – και τελικά πραγματοποίησε – την απειλή να αποσύρει την διοργάνωση του All-Star Game του 2017 από την Charlotte, εξαιτίας του περίφημου νόμου “House Bill 2” που ψηφίστηκε στην Βόρεια Καρολίνα και προβλέπει την άρση περιορισμών στις διακρίσεις απέναντι σε ομοφυλόφιλους ή transgenders στους χώρους δουλειάς – από τις απολύσεις μέχρι στη χρήση της τουαλέτας. Τι απάντησε σε αυτήν την απειλή ο Jordan; Βεβαίως, ότι «[ο οργανισμός μας] αντιτίθεται στις διακρίσεις σε οποιαδήποτε μορφή» και ότι «θα συνεχίσουμε να εγγυόμαστε σε οπαδούς, παίκτες και εργαζόμενους ότι είναι ευπρόσδεκτοι όσο εργάζονται ή παρευρίσκονται σε αγώνες και events στην Time Warner Cable Arena». Ούτε κουβέντα όμως για τον HB2! Ούτε μια αναφορά! Ο Jordan προτίμησε να ρισκάρει την διοργάνωση του ASG στην Charlotte – ενός event που αναμενόταν να αποδώσει περίπου $100 εκατομμύρια κέρδη – από το να πάρει θέση ενάντια σε έναν σεξιστικό πολιτειακό νόμο, πέραν του να καλωσορίζει γενικά κι αόριστα ανθρώπους στην έδρα των Hornets!

Ακόμα πιο πρόσφατα, ο GOAT με δήλωση του «πήρε θέση» 5)https://theundefeated.com/features/michael-jordan-i-can-no-longer-stay-silent/ για τις δολοφονίες μαύρων από αστυνομικούς, οι οποίες τροφοδότησαν ταραχές σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ. Παρότι η δήλωση του χαιρετίστηκε από πολλούς, και ιδιαίτερα τον αρκετά ενεργοποιημένο σε θέματα δικαιωμάτων Carmelo Anthony6)http://www.si.com/nba/2016/07/25/carmelo-anthony-michael-jordan-police-violence-letter-iacp-naacp-donations ως θετικά πρωτοφανής για τον MJ, επιτρέψτε μας να δούμε το ποτήρι μισοάδειο.

Καταρχάς, ο Jordan στην εκφορά του λόγου του καταδικάζει εκατέρωθεν τη βία και εξισώνει τις δολοφονικές επιθέσεις αστυνομικών σε άοπλους πολίτες, με επιθέσεις πλήθους σε αστυνομικά τμήματα, αγνοώντας τη βασική σχέση «αίτιου – αιτιατού»: είτε είναι η πραγματική αιτία οι δολοφονίες πολιτών, και όχι η αφορμή, είτε είναι η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στις ΗΠΑ, αυτή προηγείται πριν από οποιαδήποτε κοινωνική αντίδραση. Υπό αυτό το πρίσμα, ακόμα και η δομή και σύνταξη του κειμένου δείχνει μια συντηρητική προσέγγιση, στην οποία προηγείται η σπουδαιότητα του έργου της αστυνομίας και έπεται η σοβαρότητα ρατσιστικών επιθέσεων από όργανα της τάξης! Αυτή η «εξίσωση» διαφαίνεται ακόμα και όταν ο MJ, καταλήγει να προσφέρει από ένα εκατομμύριο δολάρια σε δύο φορείς: στο Institute for Community-Police Relations και στο NAACP Legal Defense Fund – το πρώτο ιδρύθηκε πρόσφατα από τους Αρχηγούς της Αστυνομίας, ενώ το δεύτερο είναι η παλαιότερη οργάνωση υπεράσπισης αστικών δικαιωμάτων στη χώρα.

Κατά αναλογία, σκεφτείτε κάποια επιφανή προσωπικότητα να μιλούσε για το σπουδαίο έργο της Αστυνομίας και για την ανάγκη σύσφιξης των σχέσεων της με μια κοινότητα λίγες μέρες μετά τα επεισόδια που ξέσπασαν στην Ελλάδα αμέσως μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου το 2008. Και να την χρηματοδοτούσε κιόλας, ως θετικό παράδειγμα!

Γενικά, όση σημασία έχει αυτό, ο Jordan θεωρείται μάλλον Δημοκρατικός: δώρισε $ 2.000 στην δεύτερη εκστρατεία του Gantt, ενώ έχει δωρίσει πάνω από $ 20.000 σε υποψηφίους των Δημοκρατικών από το 1996, είχε στηρίξει οικονομικά τον Obama από όταν κατέβαινε υποψήφιος για γερουσιαστής το 2004, ενώ διοργάνωνε κατά καιρούς εράνους και δείπνα για τον απερχόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ. Όμως, ποτέ δεν έκανε την παραμικρή πολιτική δήλωση.

Κλείνοντας αυτό το κεφάλαιο, παραθέτουμε με επιφύλαξη ένα ανεπιβεβαίωτο ρεπορτάζ ως κερασάκι στην τούρτα: όταν άκουσε παράπονα ότι τα παπούτσια του είναι πολύ ακριβά για τους περισσότερους νέους μαύρους, ο Jordan απάντησε αποστομωτικά «φτιάχνω παπούτσια για λευκά παιδιά των προαστίων, όχι για φτωχά μαύρα παιδιά – αυτό θα ήταν σα να ανοίγω εστιατόριο για ανθρώπους χωρίς στομάχια»!

Chapter 2: Michael Jordan the Adulterer

Ένας πραγματικός βασιλιάς δεν είναι ούτε σύζυγος, ούτε πατέρας. Φροντίζει μόνο για το θρόνο του και τίποτε άλλο.

Pierre Corneille, συγγραφέας

Δεν είμαστε προφανώς ηθικολόγοι – ο συντηρητισμός της βασιλείας ωστόσο συμβαδίζει με χρηστά ήθη. Και τα τελευταία δεν συμβαδίζουν με την ερωτική ζωή του GOAT.

O MJ με την πρώην σύζυγο του Juanita

Η πρώτη σύζυγος του Jordan ήταν η δυναμική δικηγόρος Juanita Vanoy, με την οποία παντρεύτηκε το 1989. Λίγους μήνες μετά τον γάμο τους, πάντως, ο Jordan μάλλον ξεκίνησε σχέση με μια στάρλετ ονόματι Karla Knafel. Όπως αποδείχθηκε μάλιστα, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της το 1991, ο MJ αντάλλαξε τη σιωπή της για την ερωτική τους σχέση με $ 5 εκατ. Παρότι οι ίδιοι οι δικηγόροι της διέψευσαν τους αρχικούς της ισχυρισμούς ότι ήταν έγκυος στο παιδί του MJ, το 2002 η Knafel έκανε μήνυση στον Jordan για αθέτηση της πληρωμής που είχαν συμφωνήσει7)Η Knafel, βέβαια, είχε κι αυτή τον δικό της βίο και πολιτεία, όπως μπορείτε να δείτε εδώ: http://articles.chicagotribune.com/2002-12-01/news/0212010250_1_karla-knafel-civil-actions-dale-davis.

Επιπλέον, το 2013, η Pamela Smith κατέθεσε επίσημο αίτημα για την δειγματοληψία DNA από τον Jordan για να διαπιστωθεί αν ήταν ή όχι ο πατέρας του 16χρονου γιου της, ενώ λίγους μήνες αργότερα η Laquetta Theus ζήτησε ο “Air” να αναγνωρίσει επίσημα την κόρη της που γεννήθηκε το 2010. Παράλληλα, ακόμα και σήμερα, στο διαδίκτυο υπάρχουν περισσότερο «σκιώδεις αναφορές» για τις ερωτικές σχέσεις του Michael Jordan παρά αναλυτικά άρθρα – λίγο οι $ 250.000 σε μια ερωμένη εδώ, λίγο η εξιστόρηση της τηλεπερσόνας και πρώην παρουσιάστριας του “Alternative Nation” του MTV Kennedy ότι το 1995 σε ένα δείπνο με τον Jordan και τον μυθικό μουσικό παραγωγό Russell Simmons, ο πρώτος έβγαλε από την τσέπη ζάρια και της πρότεινε να παίξουν με έπαθλο την – πρώτη, όπως αναφέρει – σεξουαλική της εμπειρία.

Γεια σου MJ μπερμπάντη!

Φυσικά, για να φτάσει κάποια στον Jordan, ούτε λόγος. Σχολιάζοντας πολλά χρόνια αργότερα στον φίλο του και assistant coach των Bulls Johnny Bach τις σχετικές περιπέτειες του Tiger Woods, έλεγε «ο Tiger είναι χαζός. Προσπάθησα να τον βοηθήσω, αλλά θα τον πιάσουν στα πράσα». Κάτι ήξερε ο MJ: για να τον πλησιάσει μια γυναίκα, έπρεπε να περάσει από τέσσερις μυστικούς πρώην αστυνομικούς της Δίωξης Ναρκωτικών, οι οποίοι έπρεπε να συμφωνήσουν ότι δεν θα υπήρχε ζήτημα εχεμύθειας.

Από κάτι τέτοια μάλλον μπούχτισε η Juanita Jordan και ζήτησε οριστικά διαζύγιο από τον Mike το 2006 – όχι όμως προτού αυτό του κοστίσει την επιμέλεια των παιδιών του, την μισή έπαυλη τους στο Chicago και $ 168 εκατομμύρια βεβαίως-βεβαίως8)Φυσικά το διαζύγιο των Jordan είναι ένα από τα 10 πιο πολυδάπανα στην Ιστορία… https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_most_expensive_divorces. Κάτι τέτοια είδε ο Mike και αποφάσισε στον επόμενο γάμο του με την κατά δύο δεκαετίες νεότερη του Αμερικανοκουβανέζα Yvette Prieto να υπογράψουν προγαμιαίο συμβόλαιο, ώστε να προστατέψει την περιουσία του που ανέρχεται περίπου στα $ 700 εκατομμύρια.

Όχι ότι αυτό βεβαίως πτόησε τον GOAT, αφού νέες φήμες τον ήθελαν πάλι να εξερευνά την ζωή πέρα από τον έγγαμο βίο – ιδιαίτερα με την γκόλφερ Michelle Wie, η οποία, όταν κέρδισε χρήματα σε μια παρτίδα γκολφ μαζί του, μάλλον τον σαγήνευσε υπερβολικά σε δύο μεγάλα του χούγια: το γκολφ και τον τζόγο.

Chapter 3: Michael Jordan the Gambler (and Cheater)

Οι ηγέτες δεν γεννιούνται ηγέτες. Οι περισσότεροι είναι κατασκευάσματα της κοινής γνώμης.

Bernard Shaw, συγγραφέας

Και μια και που μιλήσαμε για τζόγο…

Ο Jordan ήταν μανιώδης τζογαδόρος. Είχε τέτοιο εθισμό με τον τζόγο, που μια από τις πιο γνωστές ανεπιβεβαίωτες θεωρίες για την ζωή του αναφέρει πως η απόσυρση του το 1993 σχετίζεται με ανοιχτούς λογαριασμούς με την Μαφία. Άλλες αναφορές, όπως οι υπόνοιες του Johnny Bach, εμπλέκουν τον Jordan και τον πατέρα του σε αντίστροφους ρόλους – ότι, δηλαδή, ο James Jordan δολοφονήθηκε εξαιτίας δικών του «ανοιχτών λογαριασμών» και ο Jordan μόνιμα «μάζευε τα σπασμένα» του πατέρα του. Σε κάθε περίπτωση, ιδού η εξιστόρηση.

Τον Μάρτιο του ’92, ο Eddie Dow βρέθηκε νεκρός στην Charlotte της North Carolina. Στον χαρτοφύλακα του είχε περίστροφο, μετρητά και τρεις επιταγές, συνολικής αξίας $ 108.000 υπογεγραμμένες από τον Michael Jordan. Ας σας δώσουμε εδώ μια μαντεψιά για το τι δουλειά μπορεί να έκανε ένας άνθρωπος που πέθανε με ένα χαρτοφύλακα, με περιεχόμενο χρήματα, επιταγές και όπλα9)Για την υπόθεση του Dow, περισσότερα εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1992-03-29/news/9201280815_1_james-slim-bouler-high-stakes-golf-and-poker-poker-game.

Μετά το δεύτερο πρωτάθλημα των Bulls το ’92, ο Jordan κλήθηκε ενώπιον του δικαστηρίου να εξηγήσει πως μια επιταγή $ 57.000 από το όνομα του βρέθηκε στα χέρια του – καταδικασμένου για εμπορία κοκαΐνης – James Bouler10)Για την υπόθεση του Boule, περισσότερα εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1992-10-17/sports/9204040081_1_gambling-jordan-and-nike-testify. Ο MJ παραδέχθηκε πως ήταν χρέη τζόγου.

Με τους Bouler και Dow, καθώς και άλλους «φίλους», είχε εξαφανιστεί ο Jordan για ένα ολόκληρο Σαββατοκύριακο στις αρχές Οκτώβρη του ‘91 – συμπτωματικά εκείνο που θα έκανε η ομάδα ως πρωταθλήτρια την καθιερωμένη επίσκεψη στον Πρόεδρο Bush τον πρεσβύτερο. Κι όμως, προς απογοήτευση των υπαλλήλων του Λευκού Οίκου11)Για την συγκεκριμένη ιστορία, εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1991-10-02/sports/9103300269_1_bulls-owner-jerry-reinsdorf-bulls-executives-president-bush, ο Jordan αποφάσισε να απουσιάσει, χωρίς να ενημερώσει κάποιον, δηλώνοντας αργότερα πως «θέλω να ζήσω την ζωή μου» και «έτσι κι αλλιώς, έχω ξαναπάει στον Λευκό Οίκο». Σχετικά, ο Horace Grant δήλωσε «έδειξε ασέβεια στον Πρόεδρο και στους συμπαίκτες του» και ο Pippen ότι «δεν μου έλειψε και ιδιαίτερα».

Στις αρχές του επόμενου έτους, στο βιβλίο του “Michael and Me: Our Gambling Addiction…My Cry for Help” ο Richard Esquinas, επιχειρηματίας από το San Diego και “golf buddy” του MJ, ισχυρίστηκε πως, όχι μόνο έπαιζαν συχνά οι δυο τους για χρήματα, αλλά είχε κερδίσει και από τον Jordan $ 1.252.000 τον Σεπτέμβρη του ’91 – χρέος το οποίο αργότερα μίκρυνε σε επόμενο παιχνίδι σε $ 902.00012)Για τα επίμαχα σημεία στο βιβλίο, περισσότερα εδώ: http://articles.latimes.com/1993-06-03/sports/sp-42795_1_san-diego.

Το βιβλίο του Esquinas

Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Jordan είχε εντοπιστεί ξημερώματα στο Bally’s Casino του Atlantic City, ώρες πριν τον δεύτερο τελικό της Ανατολής. Το ότι έχασε πέντε χιλιάρικα σε πριβέ τραπέζι blackjack είναι αδιάφορο – τι δουλειά είχε ο GOAT να καλέσει λιμουζίνα να τον μεταφέρει από το ξενοδοχείο στη Νέα Υόρκη όπου διέμενε η αποστολή των Bulls δύο ώρες μακριά στις 02:30 στα ξημερώματα13)Για την ιστορία στο Atlantic City, περισσότερα εδώ: http://www.nytimes.com/1993/05/27/sports/sports-of-the-times-jordan-s-atlantic-city-caper.html;

Ο MJ επί τω έργω στο Atlantic City

Όλα τα παραπάνω φημολογείται πως οδήγησαν το ΝΒΑ σε ειδική τετράμηνη έρευνα αμέσως μετά το πρωτάθλημα του ’93 για το αν ο Jordan παραβίαζε κανόνες της λίγκας – και κυρίως, αν έκανε το πρωτάκουστο, να είναι επαγγελματίας του NBA που στοιχηματίζει σε αγώνες του NBA. Στα πλαίσια αυτής της έρευνας, σε ένα άλλο βιβλίο, το “Money Players Days and Nights Inside the New NBA”, αυτή την φορά από τον δημοσιογράφο Armen Keteyian, αναφέρεται πως το NBA μίλησε με τον Esquinas, ο οποίος θυμήθηκε τον MJ να συζητάει σε μια τηλεφωνική συνομιλία του με άγνωστο άτομο τον Μάρτιο του ’92 ότι «η διαφορά θα είναι στους επτά πόντους». Κοινώς: point-shaving.

Εδώ, λοιπόν, «δένει» και η θεωρία που συνδέει την απόσυρση του Jordan με την Μαφία. Βάσει αυτής, το πόρισμα της έρευνας είναι εκ των ουκ άνευ: δεν έχει λογική να αποσύρεται κάποιος στην ηλικιακή και αγωνιστική ακμή του, τα 29 του χρόνια, χάνοντας ξαφνικά το κίνητρο. Λογικά, ο Stern θα πρέπει να ζήτησε την απόσυρση του MJ, ώστε η λίγκα να διατηρήσει το γόητρο της και παράλληλα να απελευθερωθεί από τον σφιχταγκαλιασμό των Bulls. Στην δε σχετική συνέντευξη τύπου, ο Jordan, όταν ρωτήθηκε αν θα επιστρέψει ποτέ, απάντησε εκτός των άλλων κάπως απρόσμενα «…if the Bulls will have me, if David Stern lets me back in the league, I may come back».

Κάπως έτσι, και με το πρόσχημα ότι θα παίξει baseball, το ΝΒΑ τιμώρησε σιωπηλά το μεγαλύτερο αστέρι του για σχεδόν 18 μήνες (6/10/1993 – 18/3/1995). Μια εβδομάδα μετά, ο εκπρόσωπος τύπου του ΝΒΑ Brian McIntyre δήλωσε πως η έρευνα τερματίζεται, αφού ο Jordan παραδέχθηκε πως στοιχημάτιζε για παράδειγμα σε αγώνες γκολφ, αλλά ποτέ σε αγώνες NBA. Και φυσικά, παρά τις μέτριες έως κακές επιδόσεις του στο γκολφ, ο Michael Jordan συνέχισε να βγάζει λεφτά για την Nike, σατιρίζοντας ακόμα και το μυστήριο της απόσυρσης του σε μια σειρά ξεκαρδιστικών διαφημιστικών σποτ, με θέμα τον «σωσία του» Johnny Kilroy – μπορείτε να τα δείτε όλα εδώ:

Βεβαίως, ανεξάρτητα αν ευσταθεί αυτή η θεωρία ή όχι14)Για μια σύγκριση της «θεωρίας της απόσυρσης» και μιας πιο «γειωμένης» προσέγγισης των γεγονότων, εδώ: http://www.thefixisin.net/likemike.html και εδώ: https://readjack.wordpress.com/2016/05/19/there-could-never-be-an-8-peat-no-jordan-suspension-why-michael-jordan-needed-baseball/, ο Jordan μπορούσε να στοιχηματίσει με συμπαίκτες του σε οτιδήποτε: από αγώνες H-O-R-S-E στην προπόνηση, μέχρι παρτίδες blackjack ή gin, και πενταψήφια στοιχήματα σε «πέτρα – μολύβι – ψαλίδι – χαρτί»15)Δείτε σχετικά εδώ: http://www.sbnation.com/lookit/2015/9/8/9276997/jay-williams-michael-jordan-nba-bet-100k-rock-paper-scissors-gambling στο charter των Bulls! Στο All-Star Weekend του 2007, ο cornerback των Cincinatti Bengals Adam “Pacman” Jones ανέφερε πως βρήκε τον Jordan να παίζει ζάρια σε ένα καζίνο του Las Vegas, με τέτοια μανία που δεν άφηνε άλλον να τα ακουμπήσει – κάτι που μάλλον δεν του βγήκε σε καλό, αφού έχασε $ 5 εκατ. εκείνο το βράδυ16)Η σχετική ιστορία εδώ, στα πλαίσια μιας αναλυτικής οπτικής για την «θεωρία της απόσυρσης»: http://hoopshype.com/2014/05/18/was-michael-jordan-banned-for-gambling/!

Ξαφνικά, το περίφημο διαφημιστικό των McDonald’s που βάζει στοίχημα για ένα meal με τον Larry Bird για το ποιος θα βάλει το πιο τρελό σουτ, αποκτά νέα διάσταση.

Αυτή ήταν η περίφημη θεωρία, και βάσει αυτής πολλοί ισχυρίστηκαν πως ο Jordan ήταν παθολογικά εθισμένος στον τζόγο. Άλλοι ισχυρίζονταν πως το έκανε για το “thrill of the game”, για να βρίσκει συνέχεια κίνητρο. Δεν θα μπορούσε να είναι μακρύτερα από την αλήθεια: οι μικρές, όχι οι μεγάλες ιστορίες, δείχνουν πως ο Jordan είχε «πρόβλημα ανταγωνισμού», όπως έλεγε ο πατέρας του, σε οτιδήποτε του έδινε ευκαιρία να κερδίσει – με οποιονδήποτε τρόπο.

Εντάξει, δεν θα σταθούμε στο καταφανέστατο σπρώξιμο του στον Bryon Russell στον έκτο τελικό του ’98 ένα δευτερόλεπτο πριν χαρίσει το πρωτάθλημα στους Bulls… Ούτε στην αδυναμία του να αντισταθεί στον πειρασμό να κρυφοκοιτάξει τα χαρτιά της μητέρας του συγκατοίκου του στους Tar Heels και μετέπειτα κουμπάρου του Buzz Peterson, όταν ο τελευταίος τον έφερε στο σπίτι του στις διακοπές των Ευχαριστιών17)Η σχετική ιστορία εδώ: http://bleacherreport.com/articles/1943095-top-10-stories-of-michael-jordan-being-the-greatest-jerk-of-all-time/page/12!

Πριν από κάποιο αγώνα στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης, είχε κλειστεί σε ένα δωμάτιο μαζί τους Magic, Barkley και Pippen, παίζοντας μανιωδώς poker και όταν ο τελευταίος εναπομείναντας Magic του είπε να σταματήσουν γιατί είχαν αγώνα την επόμενη, ο Jordan τον κράτησε μέχρι τις έξι το πρωί μέχρι να πάρει τα λεφτά του! Περίπου τα ίδια έπαθε και ο προπονητής Chuck Daly, όταν τόλμησε (!) να νικήσει τον Jordan στο γκολφ, μόνο και μόνο για να βρει τον MJ να κοπανάει την πόρτα του δωματίου του στο ξενοδοχείο από το χάραμα και να σηκωθεί άρον – άρον για να πάρει ο κακομαθημένος Mike την ρεβάνς…

Ωστόσο, θρυλική παραμένει η ιστορία του αεροδρομίου: τον Φεβρουάριο του ’93, οι Bulls περιμένουν τις βαλίτσες τους στο αεροδρόμιο του Portland. Ο Jordan βάζει $ 100 στοίχημα πως η δική του θα βγει πρώτη και μάλλον όλοι είχαν κολλήσει εθισμό στον τζόγο – δεν εξηγείται αλλιώς πως εννιά (!) συμπαίκτες του μπήκαν στο στοίχημα με απόδοση 9:1. Κι όμως, η βαλίτσα του GOAT βγήκε πρώτη, αφήνοντας σύξυλους τους συμπαίκτες του και σε απόλυτη άγνοια ότι είχε προηγουμένως «λαδώσει» τους υπαλλήλους του αεροδρομίου για να κερδίσει το στοίχημα! Αντίστοιχα, για μια ολόκληρη σεζόν, κατόρθωνε να αποσπά $ 100 από τον Pippen, στοιχηματίζοντας ποιος ψηφιακός ταύρος θα έβγαινε πρώτος στο animation του jumbotron του Chicago Stadium, χωρίς ο «Ινδιάνος» (ξεφτέρι κι αυτός) να καταλάβει ότι προφανώς επρόκειτο για στάνταρ κλιπάκι…

Γενικά, φαίνεται πως από όλους τους Bulls, αγαπημένος του συμπαίκτης – και συνήθως θύμα – στον τζόγο ήταν ο Pippen. Θύμα, πάντως, δεν υπήρξε ο Pippen όταν ο Jordan προκάλεσε αυτόν και τον Grant να διαπιστώσουν ποιου ο γιος είχε το μεγαλύτερο πέος. Αχρείαστη διευκρίνηση: του γιου του Pippen. Χρήσιμη διευκρίνιση: και τα τρία παιδάκια ήταν κάτω των τριών…

The following two tabs change content below.

Aris Tolios

Αναγνώστης του The Ball Hog, βρέθηκε σε αυτό επειδή είχε μπάρμπα στην Κορώνη, για να προσθέσει το τελευταίο λιθαράκι γραφικότητας. Έχει αγαπήσει με τη σειρά τους Suns, τους Sonics, τους Knicks, τους Clippers, τους Mavericks, τους Warriors και τους Hornets, αλλά πιο πολύ θα παραμένει ταγμένος στη Δύση (και ειδικά στην Pacific). Φτερνίζεται λέξεις σε χιλιάδες και νιώθει περήφανος που σε κάθε κείμενο, η πλατφόρμα του επισημαίνει πως οι προτάσεις του παραείναι μεγάλες. Έχει σταματήσει να ανησυχεί και έχει μάθει να αγαπά τον αναπόφευκτο υποκειμενισμό και ζει για να περνάει καλά, διαβάζοντας μεγάλα κείμενα. Γράφει για τον εαυτό του στο τρίτο ενικό.

References
1 Στις τρεις σεζόν του στο North Carolina, ο Jordan είχε μόλις 17,7 ppg εξαιτίας των παραδοσιακά δομημένων συστημάτων του κολεγιακού μπάσκετ. Μάλλον, δικαίως ο προπονητής του Dean Smith είχε θεωρηθεί «ο μόνος που μπορεί να κρατήσει τον Michael Jordan κάτω από 20 πόντους».
2 Η θεματική της είναι ένας λευκός εργάτης που απολύεται για να προσληφθεί ένας άλλος από κάποια μειονότητα. Μπορείτε να αηδιάσετε ελεύθερα εδώ: https://thinkprogress.org/rnc-adviser-alex-castellanos-admits-that-his-infamous-jesse-helms-ad-hurt-race-relations-cefca0bce7cb#.f57puk2sj
3 Όλη η συνέντευξη εδώ: http://www.npr.org/2015/11/01/453739566/kareem-abdul-jabbar-if-its-time-to-speak-up-you-have-to-speak-up
4 Όλη η δήλωση εδώ: http://www.nba.com/hornets/news/bobcats-chairman-michael-jordans-statement-donald-sterling
5 https://theundefeated.com/features/michael-jordan-i-can-no-longer-stay-silent/
6 http://www.si.com/nba/2016/07/25/carmelo-anthony-michael-jordan-police-violence-letter-iacp-naacp-donations
7 Η Knafel, βέβαια, είχε κι αυτή τον δικό της βίο και πολιτεία, όπως μπορείτε να δείτε εδώ: http://articles.chicagotribune.com/2002-12-01/news/0212010250_1_karla-knafel-civil-actions-dale-davis
8 Φυσικά το διαζύγιο των Jordan είναι ένα από τα 10 πιο πολυδάπανα στην Ιστορία… https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_most_expensive_divorces
9 Για την υπόθεση του Dow, περισσότερα εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1992-03-29/news/9201280815_1_james-slim-bouler-high-stakes-golf-and-poker-poker-game
10 Για την υπόθεση του Boule, περισσότερα εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1992-10-17/sports/9204040081_1_gambling-jordan-and-nike-testify
11 Για την συγκεκριμένη ιστορία, εδώ: http://articles.chicagotribune.com/1991-10-02/sports/9103300269_1_bulls-owner-jerry-reinsdorf-bulls-executives-president-bush
12 Για τα επίμαχα σημεία στο βιβλίο, περισσότερα εδώ: http://articles.latimes.com/1993-06-03/sports/sp-42795_1_san-diego
13 Για την ιστορία στο Atlantic City, περισσότερα εδώ: http://www.nytimes.com/1993/05/27/sports/sports-of-the-times-jordan-s-atlantic-city-caper.html
14 Για μια σύγκριση της «θεωρίας της απόσυρσης» και μιας πιο «γειωμένης» προσέγγισης των γεγονότων, εδώ: http://www.thefixisin.net/likemike.html και εδώ: https://readjack.wordpress.com/2016/05/19/there-could-never-be-an-8-peat-no-jordan-suspension-why-michael-jordan-needed-baseball/
15 Δείτε σχετικά εδώ: http://www.sbnation.com/lookit/2015/9/8/9276997/jay-williams-michael-jordan-nba-bet-100k-rock-paper-scissors-gambling
16 Η σχετική ιστορία εδώ, στα πλαίσια μιας αναλυτικής οπτικής για την «θεωρία της απόσυρσης»: http://hoopshype.com/2014/05/18/was-michael-jordan-banned-for-gambling/
17 Η σχετική ιστορία εδώ: http://bleacherreport.com/articles/1943095-top-10-stories-of-michael-jordan-being-the-greatest-jerk-of-all-time/page/12